Lista ustaw rzymskich

Lista rzymskich ustaw obejmuje listę znanych ustaw z czasów starożytnego Rzymu. Ustawy (łac. lex) w okresie republiki stanowiły podstawowe źródło prawa. Nazwy ustaw brały się od imion rodowych jej wnioskodawcy (lub wnioskodawców), którymi mogli być dyktatorzy, pretorzy, konsulowie i trybuni ludowi.

Lista rzymskich praw

Nazwa	Rok	Wnioskodawca	Sprawowany urząd	Opis
Lex Acilia repetundarum	123 p.n.e.			Wprowadzenie stałego trybunału karnego dla repetundae.
Lex Aebutia de formulis	II wiek p.n.e.			Dopuszczenie procesu formularnego w sprawach dotyczących postępowania formularnego.
Lex Aelia Sentia	4 n.e.	Sekstus Eliusz Katus, Gajusz Sencjusz Saturninus	Konsul	Ograniczenie możliwości wyzwalania niewolników.
Lex Antonia de provocatione	44 p.n.e.	Marek Antoniusz	Konsul	Udzielenie provocatio ad populum zasądzonym w trybunałach karnych.
Lex Apuleia de maiestate	103 p.n.e.	Lucjusz Apulejusz Saturninus	Trybun ludowy	Utworzenie stałego trybunału karnego dla crimen laesae maiestatis.
Lex Apuleia de sponsu	po 241 p.n.e.			Regulacja odpowiedzialności poręczycieli.
Lex Aquilia	286 p.n.e.	Akwiliusz	Trybun ludowy	Ustalenie kar za wyrządzenie szkód na cudzym majątku.
Lex Aternia Tarpeia	454 p.n.e.			Ustalenie maksymalnych kar, które mogą nałożyć urzędnicy rzymscy.
Lex Atilia de tutore dando	210 p.n.e.(?)			Wprowadzenie magistratualnego ustanowienia opiekuna w przypadku braku opiekunów testamentowych i ustawowych.
Lex Atinia de tribunus plebis	II wiek p.n.e.			Wprowadzenie trybunów plebejskich do senatu.
Lex Atinia de usucapione	III/II wiek p.n.e.			Wykluczenie z zasiedzenia rzeczy skradzionych.
Lex Aurelia de ambitu	70 p.n.e.(?)			Wprowadzenie kary zakazu kandydowania w wyborach za oszustwa wyborcze.
Lex Aurelia iudicaria	70 p.n.e.			Ustalenie składu sędziów.
Lex Calpurnia de ambitu	67 p.n.e.			Wprowadzenie nowych kar za oszustwa wyborcze.
Lex Calpurnia de repetundis	149 p.n.e.	Lucjusz Kalpurniusz Pizon	Trybun ludowy	Wprowadzenie po raz pierwszy stałego trybunału karnego dla repetundae.
Lex Canuleia	445 p.n.e.			Uznanie małżeństw pomiędzy plebejuszami a patrycjuszami.
Lex Cassia tabellaria	137 p.n.e.	Lucjusz Kassjusz Longinus Ravilla	Trybun ludowy	Wprowadzenie tajności w głosowaniu zgromadzenia plebejskiego.
Lex Cincia	204 p.n.e.	Marek Cyncjusz Alimentus	Trybun ludowy	Zabronienie darowizn na rzecz obcych osób ponad pewną wysokość.
Lex Cicereia	II wiek p.n.e.			Złagodzenie odpowiedzialności poręczycieli.
Lex Claudia	218 p.n.e.(?)	Kwintus Klaudiusz	Trybun ludowy	Ustawa zakazująca posiadania przez senatorów i ich synów statków powyżej ładowności 300 amfor.
Lex Claudia de tutela mulierum	49 p.n.e.-44 p.n.e.			Zniesienie ustawowej opieki agnatów nad kobietami.
Lex coloniae Genetivae Iuliae	44 p.n.e.			Regulacja zarządu kolonii Urso w Hiszpanii.
Lex Cornelia de ambitu	81 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Wprowadzenie stałego trybunału karnego dla przestępstw wyborczych.
Lex Cornelia de captivis	ok. 80 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Utrzymanie w mocy testamentu obywatela, który dostał się do niewoli.
Lex Cornelia de falsis	81 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Wprowadzenie stałego trybunału karnego dla przestępstwa fałszerstwa.
Lex Cornelia de iniuriis	81 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Wprowadzenie stałego trybunału karnego dla przypadków naruszenia cudzej osobowości.
Lex Cornelia de iurisdictione	67 p.n.e.			Nakazanie pretorowi stosowania się do swoich trwałych edyktów.
Lex Cornelia de repetundis	81 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Wprowadzenie zmian w regulacji przestępstwa repetundae.
Lex Cornelia de sicariis et veneficis	81 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Wprowadzenie (lub zmiana) stałego trybunału karnego dla czynów skierowanych przeciwko życiu ludzkiemu.
Lex Cornelia de tribunicia potestate	82 p.n.e.	Sulla	Dyktator	Ograniczenie władzy trybunów ludowych.
Lex Cornelia Baebia de ambitu	181 p.n.e.			Jedna z pierwszych ustaw skierowanych przeciwko przestępstwom wyborczym.
Lex Cornelia Fulvia de ambitu	159 p.n.e.			Ustawa skierowana przeciwko przestępstwom wyborczym.
Lex de imperio Vespasiani	69 n.e.			Nadanie imperium Wespazjanowi.
Lex Fabia	po 89 p.n.e.			Dotyczyła przestępstwa kradzieży.
Lex Falcidia	40 p.n.e.	Publiusz Falcydiusz	Trybun ludowy	Ograniczenie wysokości legatów.
Lex Fufia Caninia	2 p.n.e.	Gajusz Fufiusz Geminus, Lucjusz Kaninus Gallus	Konsul	Ograniczenie testamentowego wyzwolenia niewolników.
Lex Furia testamentaria	204 p.n.e.-169 p.n.e.			Zakaz uzyskania przez zapis więcej niż 1000 asów.
Lex Gabinia	67 p.n.e.			Nadanie specjalnych uprawnień Pompejuszowi na terenie Morza Śródziemnego.
Lex Gabinia tabellaria	139 p.n.e.			Wprowadzenie tajności głosowania w czasowie wyborów.
Lex Genucia	342 p.n.e.			Zakaz udzielania oprocentowanych pożyczek.
Lex Hortensia	287 p.n.e.			Zrównanie z ustawami uchwał zgromadzeń plebejskich, które od tej pory obowiązywały również patrycjuszy.
Lex Icilia	492 p.n.e.			Prawdopodobnie pierwsza ustawa wprowadzająca nietykalność trybunów plebejskich.
Lex Iulia de adulteriis	18 p.n.e.(?)	Oktawian August	Cesarz	Wprowadzenie stałego trybunału karnego dla przestępstwa cudzołóstwa.
Lex Iulia de ambitu	18 p.n.e.	Oktawian August	Cesarz	Złagodzenie kar za przestępstwa wyborcze.
Lex Iulia de civitate	90 p.n.e.	Lucjusz Juliusz Cezar	Konsul	Przyznanie obywatelstwa sojuszniczym mieszkańcom Italii.
Lex Iulia de maritandis ordinibus	18 p.n.e.	Oktawian August	Cesarz	Regulacja kwestii prawa małżeńskiego.
Lex Iulia de vicesima hereditatum	5 n.e.(?)	Oktawian August	Cesarz	Wprowadzenie podatku spadkowego w wysokości 5% spadku i legatów.
Lex Iunia Norbana	19 n.e.	Marek Juniusz Silanus Torkwatus, Lucjusz Norbanus Balbus	Konsul	Nadanie wyzwolonym przez edykt pretorski wolność prawną.
Lex Maenia	III wiek p.n.e.			Ustawa nakazująca zatwierdzenie kandydatów na urząd magistratualne przez senat.
Lex Manciana	II połowa I wieku n.e.			Regulacja zarządu domen cesarskich w północnej Afryce.
Lex Ogulnia	300 p.n.e.			Dopuszczenie plebejuszu do kolegiów kapłańskich.
Lex Ovinia	312 p.n.e.			Przekazanie wykonywania spisu senatu cenzorom.
Lex Papiria	131 p.n.e.	Gajusz Papiriusz Karbon	Trybun ludowy	Wprowadzenie tajności głosowania nad projektami ustaw.
Lex Petronia	61 n.e.(?)			Ograniczenie prawa do oddania niewolnika na pożarcie zwierząt.
Lex Poetelia	326 p.n.e.(?)			Wprowadzenie zakazu niewoli za długi.
Lex Publilia Philonis	339 p.n.e.			Wprowadzenie wymogu zatwierdzenia ustaw przez senat przed zebraniem się zgromadzenia ludowego.
Lex Sempronia	133 p.n.e.	Tyberiusz Grakchus	Trybun ludowy	Ograniczenie do 250 hektarów ilości ziemi mogącej się znajdować w ręku jednego właściciela.
Lex Silia	III wiek p.n.e.(?)			Wprowadzenie legis actio per condictionem w sprawach o oznaczoną sumę pieniężną.
Lex Trebonia	55 p.n.e.	Gajusz Treboniusz	Trybun ludowy	Przyznanie pięcioletniego zarządu Krassusowi nad Syrią i Pompejuszowi nad Hiszpanią Bliższą i Dalszą.
Lex Tullia	63 p.n.e.	Cyceron	Konsul	Dotyczyła przestępstw wyborczych.
Lex Villia Annalis	180 p.n.e.	Lucjusz Villio	Trybun ludowy	Ustalenie kolejności sprawowania urzędów.
Lex Voconia	169 p.n.e.	Kwintus Wokoniusz Saksa	Trybun ludowy	Ograniczenie spadkobrania kobiet.

Ogólne ustawy

Lex agraria, dotyczące podziału gruntów państwowych.
Leges sumptuariae, dotyczące ograniczania zbytku i luksusu.

Bibliografia

Wiesław Litewski: Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 1998. ISBN 978-83-7052-819-5.